Een van de belangrijkste uitdagingen rond ecosystemen is het vinden van een financieringsbron voor de bescherming en het herstel ervan. Met name watergerelateerde ecosystemen bieden een brede waaier aan diensten, zoals het voorkomen van overstromingen, irrigatiewater voor de landbouw, voedsel (vis) en transportmogelijkheden. Als ze goed worden onderhouden en beschermd, bieden deze diensten een waardevolle kans voor lokale gemeenschappen om extra inkomsten te genereren, die hen dan stimuleren om deze diensten te behouden en/of geld te herinvesteren voor het onderhoud ervan.
Join For Water heeft zo al verschillende financiële mechanismen toegepast. Sommige mechanismen zijn succesvol gebleken, andere bevinden zich nog in een experimentele fase. Er zijn 4 modellen: betaling voor ecosysteemdiensten, compensatiemodel, lokaal geherinvesteerd fondsmodel en extern fondsmodel.
1. Betaling voor ecosysteemdiensten
In Burundi en Oeganda heeft Join For Water drinkwaterinfrastructuren aangelegd voor de lokale gemeenschappen. De mensen moeten een bepaald bedrag betalen, afhankelijk van de hoeveelheid water die ze kopen. De bijdragen worden geïnd door gemeenschapscomités, die zijn gevormd en getraind door de partners van Join For Water (in Burundi) of door het waterbedrijf van de overheid (in Oeganda), en de middelen worden opnieuw geïnvesteerd in het onderhoud van de drinkwaterinfrastructuur.
Dit mechanisme is met succes toegepast en leverde na verloop van tijd goede resultaten op, aangezien deze drinkwaterinfrastructuren tot op de dag van vandaag operationeel zijn.
De oevers van de Semliki-rivier in Oeganda worden beschadigd door vee dat komt drinken. Om de oevers te beschermen, stelde de overheid daarom een bufferzone in waar veehouders niet mogen komen. Join For Water zorgt voor een alternatieve waterbron voor het vee, namelijk met drinktroggen. De boeren moeten een bedrag betalen om gebruik te kunnen maken van de troggen en toegang te hebben tot het water. Deze maandelijkse bijdragen worden geïnd door een comité en genoteerd in een boekhouding, voor toekomstig onderhoud van de troggen.
2. Compensatiemodel
In Oeganda, de Democratische Republiek Congo (DRC) en Mali introduceert Join For Water alternatieven voor de lokale gemeenschappen om inkomsten te creëren. De bedoeling is om zo overmatige exploitatie van ecosystemen zoals bossen te ontmoedigen. Dit gaat uit van de idee dat wanneer de gemeenschappen economische voordelen halen uit het ecosysteem, ze meer geneigd zullen zijn om het te beschermen. Onder de testactiviteiten, springt de bijenteelt eruit, naast initiatieven zoals het kweken van paddenstoelen en artisanaat. Deze alternatieve activiteiten zijn nog niet zo lang bezig, waardoor positieve resultaten voor de ecosystemen nog niet waarneembaar zijn.
3. Lokaal geïnvesteerde fondsen
Dit financiële mechanisme houdt in dat de verhoogde inkomsten uit de ecosysteemdiensten kunnen worden herbestemd voor de instandhouding en bescherming van het ecosysteem en/of de infrastructuur om deze waardevolle diensten te leveren.
In Benin hebben Join For Water en zijn partner CREDEL landbouwafvoerkanalen schoongemaakt. De sedimenten, rijk aan voedingsstoffen, die uit de afvoerkanalen worden verwijderd, gaan naar de percelen om de bodem te verrijken. Bovendien trekt het overstromingswater zich via de afvoerkanalen sneller terug uit de landbouwgronden, waardoor de boeren hun gewassen eerder in het seizoen kunnen zaaien. Na één jaar is de opbrengst van de akkers al gestegen ten opzichte van akkers waar de afvoerkanalen niet zijn gereinigd, wat wellicht betekent dat deze opbrengstverbetering er is gekomen dankzij de schoonmaakacties. Onze partners verzamelen momenteel meer gegevens over de opbrengstverhoging.
In Burundi bouwen we microdammen op het land van de boeren om afstromend water langs de steile heuvelhellingen op te vangen. Dit opgeslagen water zal worden gebruikt voor irrigatie, waardoor boeren gewassen kunnen irrigeren tijdens het droge seizoen. We kunnen redelijkerwijs aannemen dat de opbrengst zal toenemen. Deze dammen hebben onderhoud nodig, zoals het verwijderen van sediment, om goed te kunnen functioneren.
In beide landen leiden de hogere oogstopbrengsten tot hogere winsten, waardoor boeren wat geld kunnen uittrekken om de duurzaamheid van de interventies te garanderen. Met dit geld kunnen ze de afvoerkanalen en de microdammen immers blijven onderhouden. Verdere financiële analyse is nodig om de inkomstenstijging dankzij de interventies in te schatten in vergelijking met de bijbehorende kosten. Zo kunnen we bepalen welk percentage van de inkomsten per oogst moet opzijgezet worden. Dit systeem zijn we nog aan het uittesten.
4. Externe financieringsbron
Dit model houdt in dat een externe geldbron wordt gebruikt om de ecosystemen en hun diensten te beschermen en/of te herstellen.
In de Andes is een binationaal fonds opgericht om de ecosystemen binnen het grensoverschrijdende stroomgebied te beschermen. De financiering komt uit verschillende bronnen: overheden (zowel in Ecuador als Peru), bedrijven die profiteren van schoon water zoals rijstboeren, en waterbedrijven die inkomsten ontvangen van de lokale gemeenschappen. Dit binationale fonds bevindt zich in een proeffase en is nog niet volledig operationeel.
In Benin test Join For Water productiebosbouw als financieel mechanisme om kanalen duurzaam te beheren. Deze grote kanalen dienen voor transport, verbinden dorpen en vergemakkelijken de handel op de lokale markt en met grotere steden. Bij wijze van eerste proef werden snelgroeiende eucalyptusbomen geplant op land dat eigendom is van twee dorpen. Er werd een comité opgericht bestaande uit vertegenwoordigers van de dorpen, wat officiële samenwerking en coördinatie mogelijk maakt. Dat comité is verantwoordelijk voor het financiële beheer van de productiebossen en voor het onderhoud van zowel het kanaal als de bomen. Join For Water en zijn partner hebben een financiële analyse gemaakt om te bevestigen dat de productiebosaanplant kostenefficiënt zal zijn en naar verwachting binnen 4 jaar na de aanplant winstgevend zal zijn.
Maar mogelijk volstaan de inkomsten uit de eucalyptusproductie niet om de grote kanalen te onderhouden. Dit initiatief moet worden gekoppeld aan bijkomende financiering door de overheid. Dit houdt in dat er op gemeentelijk niveau een budgetlijn komt, aangezien het onderhoud van het kanaal officieel onder de verantwoordelijkheid van de gemeente valt.
Lees meer over dit project in Benin