Wat zou jij doen als je minister was? Kiezen voor meer natuur om in te spelen, te wonen, te werken, te ademen? Join For Water roept politici en burgers op om te kiezen voor meer waterrijke natuur.
De laatste 60 jaar verloor Vlaanderen 75% van zijn wetlands. De recente overstromingen in de Westhoek en de Dendervallei laten pijnlijk zien wat de gevolgen zijn van het verdwijnen van deze natte natuur. Toegegeven, voor wie niet tot over zijn enkels in het water staat, zijn uit hun oevers getreden rivieren een prachtig natuurlijk fenomeen. Maar klimaatopwarming zal de intensiteit van de regenbuien nog versterken waardoor het risico op overstromingen alleen maar groter wordt.
Het grote probleem is niet de overstroming zelf, maar wel het verlies aan natuur waar dit water gecontroleerd kan overvloeien. Zolang we geen ruimte voorzien, zal het water zelf een weg blijven zoeken, met alle schade van dien. Het recente betonrapport toonde nogmaals aan dat we water jarenlang als vijand hebben gezien en dus zo snel mogelijk afgevoerd moet worden naar de zee. Verharding zorgt ervoor dat de lager gelegen gebieden vaak de dupe zijn.
Niet eenvoudig allemaal en daarom legden wij ons oor te luisteren bij wetland-expert Lander Wantens van Natuurpunt.
Een expert aan het woord
First things first: wat is natte natuur?
Lander: Hieronder verstaan we alle natuurgebieden die onder water staan, zoals moerassen, veengebieden, bossen, vochtige graslanden in valleien en polders… Je kan een wetland best vergelijken met een spons, die in periodes van hevige regenval veel water absorbeert en in periodes van droogte het water blijft vasthouden.
Waarom moet ik wakker liggen van het verdwijnen van natte natuur? Waarom is het belangrijk dat de wetlands hersteld worden?
Natte natuur heeft verschillende voordelen, zelfs voor mensen die in de stad wonen. Zo is er een sterk verkoelend effect tijdens de zomer. Woon je in de buurt van een wetland, dan verlaagt dit de temperatuur met 7 tot 8 graden. Door klimaatopwarming hebben we niet langer gemiddeld 1 maar wel 15 tot 20 hittedagen per jaar. Zo’n natuurlijke airco zal voor iedereen voordelig zijn.
Bovendien zorgt het herstellen van wetlands ook voor extra ruimte voor water, wat maakt dat er minder overstromingen zijn. Waterrijke natuur slaat water op, waar ook landbouwers voordeel uit halen. Vroeger werd natte natuur als iets negatief gezien, water moest zo snel mogelijk afgevoerd worden. Alleen hou je zo in de zomer maanden geen water over. Het herstellen en beschermen van wetlands zijn structurele oplossingen voor overstromingen, want je kan niet oneindig veel dijken blijven bouwen.
Welke plaatsen zijn het meest geschikt om waterrijke natuur in te richten of te herstellen?
Valleigebieden zijn het meest geschikt, oude drooggelegde wetlands kan je ook herstellen door drainagegrachten te dempen, het gebied te verbinden met rivieren of stroomopwaarts infiltratiegebieden voorzien. Want ingrepen aan de bron verlagen het risico stroomafwaarts. En je kan ook zelf in je tuin je steentje bijdragen. Door zelf water te laten infiltreren kan je mee zorgen voor het herstellen van de natte natuur.
Op welke manier kunnen we deze ingrepen best financieren?
Hiervoor is er een bijdrage nodig van verschillende overheden: lokaal, provinciaal, Vlaams, maar ook Europees. Daarom is het zo belangrijk dat de Natuurherstelwet het haalt. Hierin zit ook een luik financiering voor herstellen van natte natuur.
Evenwel moet er ook naar privé-investeerders gekeken worden. Veel bedrijven hebben de ambitie om waterneutraal te worden en zijn bereid hiervoor financieel bij te dragen.
Hoeveel extra natte natuur kunnen we in dit dichtbevolkte Vlaanderen herstellen? Welke doelstelling moeten we voor Vlaanderen maken?
Gebaseerd op de studie van Kris Decleer (Weerbaar Waterland) kunnen we 49.000 ha historische en huidige wetlands herstellen in groene bestemming zoals natuurgebieden, bossen…
Is dit een realistische doelstelling?
Er gebeurt al veel. Door de Blue Deal en veel media-aandacht is er een groot draagvlak voor. Het Vlaams adaptatieplan heeft als doelstelling om 20.000 ha natte natuur te herstellen tegen 2030. Als de politieke wil er is, dan kan deze doelstelling verhoogd worden.
Gelukkig bestaan er al enkele succesvolle voorbeelden.
Je bent zelf coördinator van het Wetlands4Cities project, wat is dit?
Met ‘Wetlands4Cities’ willen we op een aantal plaatsen in Vlaanderen een extra impuls geven aan waterrijke natuur in verstedelijkte gebieden. Met steun van de Europese Green Deal gaan we bestaande en nieuwe wetlands herstellen en inrichten.
Concreet gaan we 1500 ha natte natuur in 18 verschillende gebieden herstellen of bestaande wetlands uitbreiden. Dit doen we op gronden die eigendom zijn van Natuurpunt en heeft voordelen op meerdere vlakken zoals herstel van biodiversiteit, sponswerking, buffering en vasthouden van water, maar ook koolstofopvang (zoals in veengebieden).
LIFE Wetlands4Cities
Natuurpunt gaat samen met de Vlaamse Milieumaatschappij 320 ha wetlands rond Mechelen herstellen. Deze wetlands zijn van nature aanwezig in de valleien van de Barebeek, Vrouwvliet en de Zenne maar ze zijn sterk verdroogd door het wegvallen van de verbinding met de rivieren en de versnelde afvoer van water. De voorbije droge zomers werd duidelijk dat deze gebieden daardoor extra kwetsbaar zijn voor de gevolgen van klimaatverandering, terwijl ze net zouden kunnen bijdragen aan het klimaatbestendiger maken van de regio. Door het herstel van deze wetlands kunnen ze hun natuurlijke functie als water- en dus ook klimaatbuffer opnieuw opnemen. Herstel van watervriendelijke natuur zorgt eveneens voor meer leefgebied van de vele amfibieën en watervogels en draagt bij aan een gezondere en meer leefbare omgeving. Dit door het milderen van het hitte-eiland-effect en het bufferen van water bij extreme hoeveelheden neerslag.
Wetlands als superhelden
Join For Water helpt ook in Oeganda mee aan het beschermen van de waterrijke natuur. De wetlands rond Fort Portal zijn echte superhelden, want ze reguleren de watervoorziening en waterkwaliteit en werken als sponzen door overstromingswater te absorberen en weer langzaam af te geven. Lees hier het artikel.
Verhef je stem voor meer waterrijke natuur
Helaas zijn deze inspirerende voorbeelden eerder uitzondering dan regel. Bovendien ontbreekt er een plan van aanpak om de waterrijke natuur in heel Vlaanderen structureel te herstellen. Volgens de analyse van Bond Beter Leefmilieu is enkel CD&V tegen het verhogen van de doelstelling naar het herstellen van 30.000 ha natte natuur tegen 2030. Als er een politieke meerderheid is, is het hoog tijd voor actie! Waar wachten we nog op? Verhef samen met Join For Water je stem voor meer waterrijke natuur.