MALI – Mali is traditioneel een land waar akkerbouw gecombineerd wordt met bebossing en graasland voor vee. Een groeiend probleem daarbij is het grondbezit. In Mountougoula komen de traditionele gebruiken onder druk te staan door de toenemende bevolking.
De landbouw gebeurt in familiaal verband en is de eerste inkomensbron en bron van werkgelegenheid voor de Malinezen. De landbouw is zwaar onderhevig aan de klimaatschommelingen, maar is ook de pijler van de voedselzekerheid voor het land.
Op het platteland zijn intense conflicten aan de gang, niet alleen over de landbouw en veeteelt zelf, maar ook intrafamiliale geschillen en spanningen tussen gemeenschappen. Een grote uitdaging vormt de grondeigendomskwestie. Die staat opnieuw hoog op de agenda van de bevolking en de lokale en nationale overheden. Dat komt door de snelle demografische ontwikkeling, de impact van de klimaatverandering op de natuurlijke hulpbronnen, waardoor velen naar de grote steden trekken (vooral Bamako) en de forse groei van de behoefte aan ruimte voor landbouw, veeteelt en huisvesting.
Dorpen worden opgeslokt
Grote steden ontwikkelen zich verder en breiden zich uit naar secundaire steden en nabijgelegen dorpen. Zo heeft de hoofdstad Bamako haar oorspronkelijke grenzen overschreden om zo de naburige dorpen van de Cercle* Kati, vroeger een landbouw- en veeteeltgebied bij uitstek, op te slorpen. De toegang tot grond is er bij wet geregeld, en daarin is ook rekening gehouden met het gewoonterecht, een recht dat gebaseerd is op gewoonten en van generatie op generatie mondeling wordt doorgegeven.
De gemeente Mountougoula, ten oosten van Bamako en behorend tot de Cercle Kati, is vandaag volledig opgeslorpt. De gewoonterechten op land zijn bij wet erkend en worden uitgeoefend door de dorpshoofden die landbouwgrond toewijzen aan individuen en families, volgens de bestaande gebruiken.
Het verzoek van de aanvrager vormt de basis voor de toewijzing van grond voor landbouw, voor vestiging in het dorp of voor enig ander gebruik. De dorpshoofden en de ‘chefs gewoonterecht’ voeren eerst een onderzoek en aanvaarden de toewijzing voor de gevraagde behoeften, met name voor de landbouw. De aanvrager moet zich houden aan een aantal regels:
- respect voor en bescherming van het milieu;
- respect voor bepaalde boomsoorten en natuurlijke hulpbronnen die nooit gekapt mogen worden;
- respect voor het behoud en de bescherming van bepaalde diersoorten;
- eerbiediging van erfdienstbaarheden van waterlopen en bescherming van waterbronnen en vitale bosbestanden;
- respect voor de grenzen van zijn terrein en zijn omgeving;
- respect voor de gebruiken van het dorp.
Wanneer iemand deze regels niet respecteert, kan die persoon onteigend worden of uit het dorp gezet.
Doordat er steeds meer mensen naar de hoofdstad trekken en ook Mountougoula een sterke toevloed aan nieuwe bewoners kent, wordt de grondspeculatie in de hand gewerkt en geraakt de plaatselijke cultuur verstoord. Er gaat ook geldgewin mee gepaard en daardoor worden oude gebruiken helemaal overboord gegooid.
Recht op water, én op landbouwgrond
Een groot deel van de landbouwgrond van Montougoula is afgenomen en verkocht, of van bestemming veranderd door de overheid. Er is tegenwoordig nauwelijks nog landbouwgrond over. De oude praktijken rond grondbezit zijn praktisch opgegeven, en de regels voor de bescherming van landbouwgrond zijn losgelaten.
Om de gronden in Mountougoula goed te beheren, moet men de ontwikkelingsplannen en de zones bestemd voor landbouw respecteren. Het is belangrijk dat de erfdienstbaarheden van waterlopen worden gerespecteerd, door ten minste 200 meter aan weerszijden van de hoofdrivier Koba en rond het heilige meer van het dorp vrij te laten. Beide ecosystemen zijn essentieel voor de biodiversiteit die tegenwoordig onder druk staat.
Join For Water stelt via zijn partner Coalition Nationale pour la Sauvegarde du Fleuve Niger (CNSFN) een plan voor pleitbezorging op, om de problemen rond grondbezit aan te pakken. Dit past in het grotere plaatje om de waterrechten, het beleid en bestuur van watergerelateerde ecosystemen en ecosysteemdiensten te verbeteren.
* Een Cercle is het 2e bestuursniveau na de ‘regio’s’ in Mali.
Meer info over onze partner CNSFN.