In meer dan 100 gemeenten in Frankrijk stroomt er geen water meer uit de kraan. De extreme droogte die over de hele wereld heerst begint zijn tol te eisen. Ook in België zakt het grondwater drastisch. Waterlopen drogen stilaan op, de droogte is genadeloos voor de landbouw en het risico op natuurbranden is groot. Wordt dit het nieuwe normaal of schieten we eindelijk in actie?
Vandaag vormt droogte een van de grootste bedreigingen voor duurzame ontwikkeling. De Verenigde Naties stellen vast dat maar liefst 2,3 miljard mensen leven in landen met watertekort, waarvan 733 miljoen in landen met hoge en kritieke watertekorten. Tegen 2050 groeit de wereldbevolking met anderhalf miljard mensen. Er zal dus per inwoner nog minder water beschikbaar zijn.
Gezonde biosfeer
In 2016 lanceerde het Stockholm Resilience Centre – een gerenommeerd onderzoekscentrum voor sociaalecologische veerkracht – een nieuwe manier van kijken naar de economische, sociale en ecologische aspecten van de Sustainable Development Goals (SDG’s): alle duurzame ontwikkelingsdoelen zijn direct of indirect verbonden aan de biosfeer. De vier elementen van die biosfeer vormen de onderbouw voor onze samenleving en economie: schoon water en sanitair (SDG6), klimaatactie (SDG13), leven in het water (SDG14) en leven op het land (SDG15).
Een ambitieus water- en droogtebeleid is onmisbaar om een sterke, gezonde biosfeer te creëren. Met de Blue Deal tracht Vlaams minister van Omgeving Zuhal Demir (N-VA) het waterbeleid een andere richting uit te sturen, ondanks de talrijke knelpunten en beperkte middelen.
Tempo opdrijven
Er beweegt al wat, maar het moet sneller, en iedereen moet mee aan boord.
Dagelijks wordt volgens het Ruimterapport Vlaanderen nog steeds 5 hectare verhard, en dat in de meest verharde regio van Europa. Pas tegen 2040 mag er geen verharde oppervlakte meer bijkomen. Die verharding zorgt ervoor dat kostbaar regenwater meteen naar zee verdwijnt. Ontharding en een versnelde halt aan bijkomende verharding … het blijft een oud zeer.
In de jaren ’50 hadden we in Vlaanderen nog 244.000 hectare natte natuur. Daarvan hebben we intussen 75% drooggelegd, blijkt uit onderzoek van het Instituut voor Natuur en Bos en de Universiteit Antwerpen. De Vlaamse regering zet in op herstel, maar ook hier moet het veel sneller. Wetlands werken als een spons: ze bufferen water en laten het weer los in droge periodes. De Blue Deal voorziet slechts in een herstel van 1.600 hectare, minder dan 1% van wat er 70 jaar geleden was, en een fractie van wat nodig is.
Ook de regulering en controle van boorputten moet herbekeken worden. Enerzijds zijn er volgens wetenschappelijk onderzoek bijna 4 keer meer dan officieel aangegeven. Anderzijds kan men zich afvragen waarom enkel de landbouw een oppompverbod wordt opgelegd in tijden van droogte?
Het lekherstel van drinkwaterleidingen mag ook sneller. In 2018 ging elke dag 167 miljoen (!) liter kostbaar drinkwater verloren. Vandaag zou dat dagelijks 147 miljoen zijn. Vooruitgang, maar toch nog steeds een enorm verlies.
Daarnaast moet de promotie van plantaardige alternatieven en vleesvervangers een stevige duw in de rug krijgen. Vandaag besteedt het Vlaams Centrum voor Agro- en Visserijmarketing (VLAM) nog steeds meer dan de helft van zijn budget aan de promotie van dierlijke producten, terwijl al jaar en dag geweten is dat de impact van veeteelt op de watervoorraden enorm is.
Er werden al tientallen wadi’s aangelegd, vooral in centrumsteden. De Blue Deal voorziet budget voor honderden wadi’s, maar hydroloog Patrick Willems liet verstaan dat we er eigenlijk honderdduizenden nodig hebben. Waarom geen premies voor wadi’s verstrekken aan burgers met een grote tuin of bedrijven die er ruimte voor hebben?
Inertie
Droogte linken we al lang niet enkel met landen als Mali of Ethiopië. Toch leven we vandaag nog steeds met het idee dat drinkwater hier altijd, als vanzelfsprekend, uit de kraan zal vloeien. Is het die evidentie die ons inert maakt om échte actie te ondernemen, die ervoor zorgt dat we vandaag rustig blijven verharden en we onze toiletten nog altijd met drinkwater doorspoelen?
In Terzake gevraagd naar de toestand van onze (drink)watervoorraden is de situatie volgens minister Demir “ernstig, maar niet precair”. Waarop wachten? Tot we net als in enkele Franse dorpen drinkwater met tankwagens moeten bezorgen? Het gaspedaal van de Blue Deal moet vandaag stevig ingeduwd worden om morgen precaire situaties te vermijden.
Join For Water-medewerkers Charlotte Faes en Dries Moorthamers schreven deze opinie voor De Morgen.